नेपालको जलविद्युत् क्षेत्रमा देखिएको विकासको सम्भावनासँगै ट्रान्सफर्मर उत्पादन गर्ने कम्पनीको व्यवसाय समेत फस्टाउँदो छ । २०४६ सालमा विराटनगरमा स्थापना भएको ट्रान्सफर्मर मर्मत गर्ने इस्टन ट्रान्सफर्मर इन्डष्ट्री अहिले देशकै विश्वासिलो कम्पनीको रूपमा परिचित भएको छ । इस्टन इलेक्ट्रिकल वर्क्सबाट सुरु भएको कम्पनी अहिले इस्टन ट्रान्सफर्मर इन्डष्ट्रीको रूपमा सञ्चालनमा छ । कम्पनीले सुरुमा ट्रान्सफर्मर मर्मत सम्भारको काम गर्दै आएको कम्पनीले २०६५ बाट ट्रान्सफर्मर उत्पादन थालेको छ । सोही उद्योगका सञ्चालक दीपक प्रधानसँग नेपालमा ट्रान्सफर्मरको उद्योगको अवस्था र सम्भावाका विषयमा मध्यान्हका छबि सापकोटाले कुराकानी गरेका छन् ।
इन्टन ट्रान्सफर्मर इन्डष्ट्रीको अवस्था कस्तो छ ?
इन्टन ट्रान्सफर्मर कम्पनी उद्योग सञ्चालन गर्न अति नै आवश्यक पर्ने ट्रान्सफर्मर उत्पादन गर्ने स्वदेशी उद्योग हो । हाइ भोल्टेजको इलेक्ट्रिसिटीलाई लो भोल्टेजमा ल्याउने उपकरण ट्रान्सफर्मर हो । २०४६ सालमा इन्टन इलेक्ट्रिकल वक्र्ससपको रूपमा यो उद्योग स्थापना भएको थियो । अनि २०६५ सालबाट उद्योगले ट्रान्सफर्मर उत्पादन समेत सुरु गर्दै आएको छ ।
पहिला विद्युत प्राधिकरणको ट्रान्सफर्मर मर्मतबाट सुरु भएको कम्पनी अहिले उद्योगको रुपमा विस्तार भएको छ ।
यस उद्योगले गर्ने उत्पादनको अवस्था कस्तो छ ?
अहिले कम्पनी ट्रान्सफर्मर उत्पादन र बिक्री मै केन्द्रित छ । अहिले उद्योगले वर्षको १ हजार भन्दा धेरै ट्रान्सफर्मर उत्पादन गर्ने गरेको छ । कम्पनीले २५ केभी देखि ५ हजार केभीसम्मका ट्रान्सफर्मर उत्पादन गर्दै आएको छ ।
अहिले बजारमा २८ सय केभीदेखि ३३ सय केभीसम्मको ट्रान्सफर्मर आयोजनाको लागि काम सुरु भएका छन् । अरुण जलविद्युत् आयोजनाको लागि समेत हाम्रो कम्पनीले उत्पादन गरेको ट्रान्सफर्मर प्रयोग भइरहेको छ । यस्तै, उद्योग, हस्पिटल, होटललगायत क्षेत्रमा हामीले उत्पादन गरेको ट्रान्सफर्मर प्रयोग भइरहेका छन् ।
हामीले उत्पादन गर्ने ट्रान्सफर्मर शुद्ध तामाको प्रयोग भएको हुनाले गुणस्तर उत्पादनमा प्रतिबद्ध भएर काम गरिरहेका छौँ । विद्युतीय क्षेत्रमा ट्रान्सफर्मर एउटा महत्वपुर्ण यन्त्र भएकोले गुणस्तरमा कुनै सम्झौता गर्ने गरेका छैनौँ । अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुसार उत्पादन हुने ट्रान्सफर्मर विश्वासिलो, भरपर्दो र गुणस्तरीय छन् ।
नेपालमा ट्रान्सफर्मरको बजार कस्तो छ ?
अहिले हामीले उत्पादन गर्ने ट्रान्सफर्मर नेपाली उपभोक्ताले प्रयोग गर्दै आउनु भएको छ । नेपालमै उत्पादन हुने ट्रान्सफर्मर आयातित भन्दा विश्वासिलो भएको हुनाले नेपाली ग्राहकले स्वदेशमै उत्पादन भएको प्रविधि प्रयोग गर्न सक्ने अवस्था छ । बिक्रीपछि आउने समस्यालाई तत्काल कम्पनीले नै समाधान गर्ने भएको उपभोक्तालाई समेत सहजता हुने गरेको छ । स्वदेशी उत्पादन भएकाले वारेन्टी र सम्पूर्ण जिम्मेवारी कम्पनीले गर्ने भएकाले उपभोक्तालाई ढुक्कको अवस्था छ ।
हामीले १७ वर्षदेखि नै यस क्षेत्रमा काम गरेकाले ग्राहकको सन्तुुष्टिले नै हाम्रो सफलता देखाएको छ । अहिले ट्रान्सफर्मर बजार राम्रै छ । नेपालको पछिल्लो समय जलविद्युत् क्षेत्रमा भइरहेको विकासले ट्रान्सफर्मर उत्पादन गर्न कम्पनीको लागि अवसरकै रुपमा हेर्नु पर्छ । तर, सरकारबाट यस्ता उद्योगलाई भने खासै सहयोग छैन ।
स्वदेशी उद्योग भएकाले ट्रान्सफर्मरका लागि चाहिने वस्तुमा सहजता आवश्यक छ । यस्तै अहिले नेपाल गुणस्तर चिन्हको लागि टाइप टेस्ट गर्नुपर्ने हुन्छ तर, यो नेपालमा हँदैन । टाइप टेस्ट विद्युत् प्राधिकरणले नै गर्ने हो भने हामीले हाम्रो उत्पादनको गुणस्तर नेपालमै जाँच गर्न सकिन्थ्यो, त्यसले हामीलाई विदेशबाट गर्नुपर्ने झन्झट हट्ने थियो ।
एनएसको सर्टिफिकेट लिन जाँदा अरु देशमा गएर किन सर्टिफिकेट ल्याउनु पर्ने ? यस्ता विषयले अलिकति नेपाली उद्योगको मनोबल कमजोर हुने गरेको छ ।
विद्युत् क्षेत्रको लागि अपरिहार्य हुने ट्रान्सफर्मर इन्डष्ट्रीका लागि सरकारको कस्तो सहयोग आवश्यक छ ?
सरकारले उद्योगलाई अलिकति सहयोग गर्ने हो भने हामीलाई धेरै नै हौसला आउने थियो । अहिले हाम्रो उत्पादन स्वदेशमा मात्र बिक्री गरिरहेका छौँ । नेपाली उत्पादनको गुणस्तर हेर्ने हो भने हाम्रो उत्पादन निर्यात गर्न समेत सकिन्छ । यस्तै, हामीले उत्पादन गर्ने ट्रान्सफर्मरलाई सरकारी निकायले प्रयोग गर्ने वातावरण बन्ने हो भने अहिले बाहिरबाट आइरहेका ट्रान्सफर्मरलाई रोक्न सकिन्छ ।
नेपालमै उत्पादन भएको ट्रान्सफर्मरलाई नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले समेत प्रयोग गर्ने वातावरण बनाउने हो भने नेपाली कम्पनीले थप सक्षमता देखाउन सक्छन् । सरकार र प्राधिकरणले नेपाली उद्योगलाई प्रोत्साहन स्वरूप स्वदेशी उद्योगको सामग्री प्रयोग गर्ने हो भने नेपालको पैसा नेपालमै रहन्छ ।
अर्को कुरा, अब नेपालको उत्पादन बाहिरबाट आएको भन्दा पनि राम्रो छ, नेपालमा प्राधिकरणले नै दिएको टेक्निकल स्पेसिफिकेसनअनुसार ट्रान्सफर्मर बन्ने गरेको छ । फाइभ स्टार क्याटेगोरीको ट्रान्सफर्मर हामीले बनाइरहेको छौँ ।
ट्रान्सफर्मर उद्योगमा थप सम्भावना कति देख्नुभएको छ ?
धेरै नै सम्भावना भएको उद्योग हो । तर, सरकारले हाम्रो जस्तो उद्योगलाई अलिकति पनि सुविधा दिएको छैन । बाहिरबाट आएको राम्रो हुन्छ भन्ने मानसिकता अझै हामीमा छ तर विदेशबाट धेरै नराम्रो क्वालिटीको समान समेत आइरहेको अवस्था छ । त्यसमा सरकारको चासो कम देखिन्छ ।
अहिले उद्योगमा मन्दीको असर छ । पछिल्लो ३ वर्ष यता सबै नेपाली उद्योगले अप्ठ्यारो अवस्थामा थिए तर, अहिले विस्तारै तग्रिँदै गएको अवस्था छ । अन्य क्षेत्रमा देखिएको क्राइसिस ट्रान्सफर्मर उद्योगमा पनि परेको थियो । ठूलो लगानी गरेर खोलिएको उद्योगमा सम्भावना छ तर, सरकारको नीति स्वदेशी उद्योगलाई प्रवर्धन गर्ने प्रकारको हुने हो भने सो क्षेत्रमा अझै थप लगानी आउने र समृद्धिको तर्फ देश जान सक्छ ।
अहिले इन्टन ट्रान्सफर्मरले स्टेबलाइजर समेत बनाउादै आएको छ । स्टेबलाइजरको समेत क्वालिटी राम्रो छ । हामीले क्वालिटीमा कुनै कम्प्रोमाइज गरेका छैनौँ ।
इन्टन ट्रान्सफर्मर इन्डष्ट्रीको उत्पादनलाई किन विश्वास गर्ने ?
नेपाली उद्योगले बनाएका ट्रान्सफर्मर उच्च गुणस्तरका छन् । उपभोक्ताको विश्वास समेत बढ्दै छ । नेपालको ट्रान्सफर्मरमा शुद्ध तामा कै प्रयोग भइरहेको छ । नेपालकै तामाबाट ट्रान्सफर्मरु बन्ने गरेको छ । हामीले बनाएको ट्रान्सफर्मरु विद्युत् प्राधिकरणको ल्याबबाट पास भएर आउँछ, टेस्ट भएर सर्टिफाई हुन्छ । त्यहाँबाट पास भएको हुनाले गुणस्तरीय उत्पादन भएको छ ।
अनि हाम्रो उत्पादनमा ५ वर्ष वोरेन्टी समेत हुन्छ । मेरो देश मेरै उत्पादनको अभियानमा हामीले काम गरिहेका छौँ । स्वेदशी उत्पादन पनि गुणस्तरीय हुन्छन् भन्ने विश्वास हामीले हाम्रो उपभोक्तालाई दिन सफल भएका छौं ।
