–ईश्वर बुढाथोकी
वैदेशिक रोजगारीमा जानु आजको युगमा धेरै नेपाली युवाको साझा सपना र आवश्यकता बनेको छ । गाउँघरका खेतबारीदेखि सहरका गल्लीसम्म वैदेशिक रोजगारीको चर्चा सुनिन्छ । विदेश जानुको प्रमुख कारण भनेको रोजगारीको अभाव, कम आम्दानी, परिवारको आर्थिक जिम्मेवारी र राम्रो जीवनस्तरको चाहना हो । तर, यो सपना पूरा गर्नुअघि श्रमिकले केही महत्वपूर्ण कुरा हेक्का राख्नु आवश्यक हुन्छ । किनकि वैदेशिक रोजगारी केवल विमान चढेर अर्को मुलुक पुग्नु मात्र होइन, त्यससँगै आउने चुनौती, जोखिम र जिम्मेवारीलाई बुझेर अघि बढ्नु हो ।
सबैभन्दा पहिला, वैदेशिक रोजगारीमा जानुअघि गन्तव्य मुलुक, त्यहाँको श्रम कानुन, संस्कार र जीवनशैलीबारे पर्याप्त जानकारी लिनु अत्यावश्यक हुन्छ । धेरै नेपाली युवाहरू कुनै मित्र, आफन्त वा बिचौलियाको भरमा मात्र विदेश जान्छन्, तर त्यसपछि हुने सम्भावित कठिनाइबारे सोच्दैनन् । गन्तव्य मुलुकको मौसमदेखि भाषा, खानपान, कानुनी नियमसम्म बुझेर जानु भविष्यमै सजिलो हुने उपाय हो । यसले अज्ञात परिस्थितिमा अलमलिने सम्भावना कम गर्छ ।
विदेश जानुअघि सम्झौतापत्र, भिसा, श्रम स्वीकृति र अन्य कागजात ध्यानपूर्वक जाँच गर्नु अर्को महत्वपूर्ण पक्ष हो । धेरैपटक श्रमिकहरूलाई देखाइएको कागजमा लेखिएको काम र वास्तविक कामबीच ठुलो फरक पर्छ । यसले श्रमिकलाई मानसिक तनाव र आर्थिक घाटा पुर्याउँछ । त्यसैले सरकारी निकायमार्फत मात्र प्रक्रिया पूरा गर्ने र बिचौलियाको गलत प्रलोभनमा नपर्ने हो । कागजातमा के–कस्तो काम, कति तलब, खानेबस्ने व्यवस्था र छुट्टीको व्यवस्था छ भनेर स्पष्ट बुझ्नुपर्छ ।
वैदेशिक रोजगारीमा जाँदा स्वास्थ्य पक्ष पनि बेवास्ता गर्नु हुँदैन । धेरै गाह्रो कामका लागि विदेश जानुपर्ने भएमा आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु जरुरी हुन्छ । यसले रोग वा स्वास्थ्य समस्याका कारण विदेशमा पुगेपछि काम गुम्ने वा उपचार खर्च धान्न नसक्ने अवस्था टार्न मद्दत गर्छ । साथै स्वास्थ्यबिमा गराउनु र त्यसको विवरण बुझ्नु पनि उपयोगी हुन्छ ।
भाषा र सीप वैदेशिक रोजगारीमा सफलताको आधार हो । धेरै मुलुकमा कामको प्रकार अनुसार न्यूनतम भाषिक क्षमता अपेक्षित हुन्छ । जस्तै, गल्फ मुलुकमा साधारण अरबी, मलेसिया वा कोरियामा त्यहाँको भाषा जान्नुले दैनिक जीवन र कार्यस्थलमा सहजता ल्याउँछ । सीपसम्बन्धी तालिम लिएर जानुले राम्रो तलब, स्थिर काम र पदोन्नतिको सम्भावना बढाउँछ ।
विदेशमा पुगेपछि आफ्नो अधिकार र जिम्मेवारी दुवै बुझ्नुपर्छ । श्रमिकका रूपमा तपाईंलाई केही कानुनी अधिकार दिइएको हुन्छ, जसमा समयमै तलब पाउने, सुरक्षित कार्यस्थल र स्वास्थ्य सुरक्षाको सुविधा पाउनुपर्नेहुन्छ । तर यी कुरा कार्यान्वयनमा ल्याउन आफ्नै जागरुकता जरुरी हुन्छ । आवश्यक पर्दा सम्बन्धित दूतावास वा नेपाली समुदायसँग सम्पर्क राख्न सक्नुपर्छ ।
विदेशमा कमाएको पैसाको सदुपयोगको योजना बनाउनु पनि अत्यावश्यक छ । धेरै श्रमिकले तत्कालको खर्चमै सारा कमाइ खर्च गर्छन् र फर्किंदा हातमा केही हुँदैन । त्यसैले सुरुदेखि नै खर्च र बचतको सन्तुलन मिलाउनु, सम्भव भए लगानीका अवसर खोज्नु र दीर्घकालीन आर्थिक स्थायित्वका लागि योजना बनाउनु जरुरी हुन्छ ।
सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा भनेको मानसिक तयारी हो । वैदेशिक रोजगारीमा घर परिवारदेखि टाढा, फरक संस्कार र भाषा, कठिन काम र कहिलेकाहीँ अन्यायको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्ता अवस्थामा धैर्य, सहनशीलता र सकारात्मक सोच राख्न सक्ने क्षमता चाहिन्छ । केवल पैसाका लागि मात्र होइन, आफ्नो आत्मविश्वास र सीप विकासका लागि पनि यो यात्रा हो भन्ने बुझेर जानुपर्छ । वैदेशिक रोजगारी जीवनमा ठुलो अवसर पनि हुन सक्छ र गहिरो चुनौती पनि । यो अवसरलाई सुरक्षित, सम्मानजनक र सफल बनाउन श्रमिक सुरुदेखि नै सचेत, सूचित र जिम्मेवार बन्नुपर्छ । जानकारी, तयारी र योजनाबिना विदेश जानु भनेको अन्धकारमा हिँड्नुजस्तै हो । तर सही तयारीका साथ विदेश जान सकियो भने यो केवल व्यक्तिगत जीवनको परिवर्तन मात्र होइन, परिवार र देशकै आर्थिक प्रगतिमा योगदान हुने मार्ग बन्न सक्छ ।
(बुढाथोकी, अखिल नेपाल क्रान्तिकारी वैदेशिक श्रमिक संघमा आबद्ध छन् ।)
