–प्रदीप उप्रेती
शिक्षा ज्ञानको त्यस्तो अमूल्य भण्डार हो, जसले मानव अन्तरमनभित्रका चक्षुहरूलाई शिक्षारूपी ज्ञानको माध्यमबाट उघार्दै सत्य–असत्यको घेराबाट मुक्त रहन प्रेरणादायी भूमिका निर्वाह गर्नेछ । किनकि यो, विश्व ब्रह्माण्डमा रहेका सम्पूर्ण जीवात्माहरू मध्ये मानव समुदाय मात्र एउटा त्यस्तो सामाजिक प्राणी हो जसले शैक्षिक ज्ञानबाट उत्प्रेरित रहने चेष्टा राख्दै शिक्षालयहरूमा ज्ञान आर्जनका लागि आफ्नो उपस्थिति दर्शाउने गर्दछ भन्दा त्यति फरक नपर्ला । मूलतः शिक्षाको उज्यालो घामबाट कुनै पनि समुदाय विशेषले बञ्चित रहन नपरोस् भन्ने सु–उद्देश्यअनुरूप सहशिक्षालयको अवधारणागत विशेषतामा आधारित रहने गरी लैङ्गिकरूपमा समेत विभेदको अन्त्य गर्दै सुमधुर सुखद शैक्षिक भविष्यको कामनासहित शिक्षालयहरूमा विद्यार्थी भाइबहिनीहरूको उपस्थित गराउने राज्यको शैक्षिक नीति नै रहँदै आएको तथ्यलाई अन्यथा लिन मिल्दैन ।
जहाँ मानवीय मूल्य–मान्यताअनुसार नैतिकता, सत् चरित्र तथा आदर्शको जीवनोपयोगी पाठहरू अध्ययन अध्यापन गराउने कार्यले प्राथमिकता पाइ व्यवहारतः प्रयासहरू समेत हुँदै आएको छ । यसका बावजुद पनि सहशिक्षालय भएकै कारण समान–समान आधारमा छात्रछात्राहरूको बाक्लो उपस्थिति हुनुलाई स्वाभाविक प्रक्रिया मान्न सकिन्छ । यद्दपि, संख्यात्मक आधारमा केही हदसम्म अवश्य पनि थोर–धेर भने हुन सक्दछ । जीव शास्त्रीय दृष्टिकोणबाट अध्ययन गर्दा जहाँ विपरित लिङ्गीय समुदायको बाक्लो उपस्थिति रहने गर्दछ, अपवाद बाहेक निःसन्देह लैङ्गिक आकर्षणसमेत कायमै रहेको हुन्छ भन्दा हामीहरू कसैको पनि भिन्न मत रहन सक्दैन । तसर्थ, लैङ्गियताको कारण अन्य क्षेत्रमा जस्तै यस क्षेत्रमा पनि यौनजन्य दुव्र्यवहारको सम्भावना तिव्ररूपमा कायमै रहेको हुन्छ भन्ने गहन तथ्यलाई मनन गर्दै सचेत रहनु तत्सम्बन्धी दुव्र्यवहारका दरहरूलाई न्यून गर्नु सरहको अवस्था हो ।
यस देखिन बाहेक अध्ययन अध्यापन केन्द्रमा केन्द्रित रहने हरेक समुदायले पालना गर्नुपर्ने यौन अनुशासनको नैतिक मूल्य मान्यता एवम् सोको सान्दर्भिकतालाई समेत समय सापेक्ष मनन गर्दै सचेत, सतर्क, संयमित तथा सम्मानजनकरूपमा आफू प्रस्तुत हुने तथा अन्य समूहलाई प्रस्तुत गराउने प्रवृत्तिको विकासले शिक्षालयहरूमा हुन सक्ने सम्भावित यौनहिंसाको दरमा सकारात्मक परिणामको अपेक्षा गर्न सकिनेछ ।
जसअनुसार सम्भावित दुव्र्यवहारलाई सुक्ष्मभन्दा सूक्ष्मरूपमा अध्ययन गर्दे आफू वा आफ्नो समूहलाई सोको विषाक्त मनस्थितिबाट पृथक राख्ने चेष्टा गर्नु पर्नेछ । जसमा विशेषगरी शारीरिक रूपमा नै संसर्गमा रहने परिस्थितिजन्य व्यवहारको विकासलाई बढवा दिँदै विपरित लैङ्गिय समूहलाई हिंसाजन्य ढङ्गबाट अस्वभाविक तथा अपमानजनकरूपमा छुने वा छुन चाहने जस्ता संस्कृतिको विकासलाई प्रमुख प्राथमिकतामा राखी सोहीअनुसार व्यवहारमा समेत प्रस्तुत हुने गरेकै कारण हिंसाको दरमा अपेक्षाकृत सुधार नदेखिएको मात्र हो । तथापि, छुवाइको ऋणात्मक तथा घनात्मक पक्षको बोध भने अवश्य पनि हुनु पर्नेछ । अन्यथा, द्वन्द्वात्मक परिस्थितिको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।
छुवाइ बाहेक तत्सँग सम्बन्धित अन्य अपमानजनक व्यवहारहरूमा विशेषतः धापदिने, सुमसुमाउने, समात्ने जस्ता गलत संस्कृति समेत हाबी हुन सक्ने देखिएकोले विशेष सावधानी अपनाउनु श्रेयकर रहन्छ । तथापि, सहपाठीको हरेक व्यवहारलाई अनुपयुक्त दृष्टिले हेर्नु त्यति उपर्युक्त कदम मान्न सकिँदैन । त्यसो भएयता पनि विश्वासी पात्रबाटै यौनहिंसाको भयानक रूप उजागर हुने भयबाट हरेक पक्षलाई सहजै विश्वास गरिहाल्ने वातावरणको विकास भने भएको पाइँदैन ।
परिणामतः शैक्षिक क्षेत्रको शान्तिपूर्ण सन्तुलित वातावरणमा असन्तुलनको बीज बिजारोपण भई द्वन्द्वात्मक परिस्थितिको निर्माण हुँदै आएको प्रशस्त उदाहरणहरू हामी सामु रहँदै आएको छ । जसको सबैभन्दा डरलाग्दो परिवेश भनेको एक अर्को पक्षलाई हेयको दृष्टिकोणबाट हेर्दै नग्नताको प्रर्दशन गर्ने प्रवृत्तिको विकासले सम्बद्ध क्षेत्रको सुरक्षामा गहन प्रश्न चिन्ह लाग्ने देखिन्छ । तसर्थ, अमानवीय यौनजन्य हिंसालाई व्यक्तिगत वा सामूहिक रूपमा नै प्रतिकार नगरेसम्म यसको दरमा कुनै पनि हालतमा कमी आउने छाँटकाँट देखिँदैन । जसमा विशेषगरी त्रास, धम्की वा प्रलोभनजन्य व्यवहारले प्रमुख प्रधानता हासिल गर्ने सन्दर्भमा शैक्षिक मर्यादा विपरित रहनेगरी लेखेर, बोलेर वा सांकेतिकरूपमा समेत प्रर्दशन गर्नुलाई दुव्र्यवहारको विविध पक्षअन्तर्गत लिन सकिनेछ । यसका साथै, आधुनिक सञ्चारको साधनको समेत गलत ढंगबाट दुरुपयोग हुने संस्कृतिको विकासले समस्या न्यूनीकरणको क्षेत्रमा थप व्यवधान सिर्जना गरेकै कारण अपराधका दरहरूमा समेत दिन प्रतिदिन अभिवृद्धि हुँदै आएको तथ्यहरूले प्रमाणित गरेको वर्तमान अवस्था हो ।
विपरित अवस्था तयार गरी हीनताजन्य व्यवहारको प्रदर्शन एवम् संकोच आदिका कारण दुव्र्यवहार सहन गर्ने प्रवृत्तिको विकासले अन्ततः हिंसात्मकताले नै प्रश्रय पाउने हुँदा घोषित–अघोषित रूपमा सम्पूर्ण दोषको भागीदार अरु कोही पनि नभई स्वयम् हामीहरू आफै नै हौं भन्दा त्यति अनुपयुक्त नहोला । यस प्रकारका समाज विरोधी अनैतिक क्रियाकलापलाई खुलेरै विरोध गरौं । जसले यौनदुव्र्यवहार रहित शैक्षिक क्षेत्र निर्माण गर्ने कार्यमा सहयोग प्राप्त हुनेछ । साथै, यस क्षेत्रमा रहँदै आएको छात्रावासहरूको सुविधा–सुरक्षामा समेत विशेष निगरानी राख्नुपर्ने हुन्छ । यदि कुनै कारणवश कोही कसैलाई अन्य समयको तुलनामा विशेषगरी रातको समयमा छात्रावास बाहिर रहनु पर्ने अवस्था सिर्जना भए सोको लिखितै जानकारी होस्टेल इन्चार्ज वा सोसँग सम्बन्धित अन्य आधिकारिक निकायलाई दिनुपर्ने व्यवस्थालाई अत्यन्त कडाइका साथ लागू गर्नुपर्नेछ । जसको जानकारी यथाशक्य चाँडो सम्बद्ध पक्षको अभिभावक समक्ष पुर्याउने प्रबन्ध मिलाउन सक्ने व्यवस्थाको विकासले छात्रावास तथा शिक्षार्थीहरूको अनुशासन तथा सुरक्षाको प्रश्नमा थप निखारपन ल्याउन सहयोग पुग्नेछ ।
जसका कारण शिक्षालयहरूमा अध्ययनरत नाबालिग समूहको संरक्षण हेतु कायम रहन आएका कानुनको अवाञ्चितरूपमा दुरुपयोग गर्दै अनधिकृत लाभ लिने वा लिन खोज्ने संस्कृतिमा कमी आई अकल्पनीय यौनजन्य अपराधका दरहरूमा कमी ल्याउन निर्णायक भूमिका निर्वाह गर्नुको साथै शैक्षिक क्षेत्रलाई शान्ति क्षेत्रको रूपमा रूपान्तरण गर्न सहयोग प्रदान गर्नेछ भन्दा त्यति फरक नपर्ला । अन्यथा, यौवनको उन्मादले सही वा गलत समयमा नै खुट्टयाउन नसक्दा छात्रा छात्रका अतिरिक्त, अभिभावक, शिक्षक, प्रशासनिक क्षेत्रलगायतका सम्पूर्ण शैक्षिक क्षेत्रले बदनामीको अपजस जन्य व्यवहारको सामना गर्नु बाहेक अर्को कुनै विकल्प यस क्षेत्रसँग रहने छैन । तसर्थः स्वतन्त्रताका नाममा कायम रहँदै आएको क्षणिक उच्छृङ्खल गतिविधिलाई यथा समयमा नै नियन्त्रण गरी हाम्रा शैक्षिक संस्थाहरूलाई प्रस्तुत प्रवृत्तिको गलत नियतिबाट सधैँ नै पृथक राख्ने प्रयास गरौँ । जसबाट सुरक्षित तथा यौन दुर्गन्ध रहित शिक्षा विकासको सम्भावनाले अभूतपूर्व सफलता प्राप्त गर्न सक्नेछ भन्ने विश्वास लिन सकिनेछ ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies