काठमाडौं : साहित्यिक पत्रकार संघले आगामी ४३औं कथा दिवसको अवसरमा कथाकार नरेन्द्रराज पौडेललाई मैनाली कथा पुरस्कार–२०८० प्रदान गर्ने निर्णय गरेको छ । संघका अध्यक्ष साहित्यकार राधेश्याम लेकालीको अध्यक्षतामा बसेको कार्यसमितिको बैठकले सो निर्णय गरेको हो । मैनाली कथा पुरस्कारमा रकम रू.एकाउन्न हजार राशिसहित सम्मानपत्र रहेको छ ।
साहित्यकार श्रीओम श्रेष्ठ "रोदन"को संयोजकत्वमा पद्यावती सिंह र प्रा. डा. गोविन्दमान सिंह कार्की सदस्य रहेको सिफारिस समिति रहेको थियो । वि.सं.२०३८ सालदेखि निरन्तर कथा दिवस मनाउँदै आएको साहित्यिक पत्रकार संघले सोही दिन विशेष लघुकथा वाचनको आयोजनासमेत गर्ने भएको छ ।
यसैगरी मैनाली कथा पुरस्कार २०८० बाट सम्मानित हुने पौडेलका मेटिएका रेखाहरु (२०५२), फट्टिकको खम्बा (२०५३), पर्खाल बाहिर (२०५८), स्वप्नयात्रा (२०६२), रोबोटका आँखा (२०७३) लगायतका कथा कृतिहरूसहित कविता, हास्यव्यङ्गसंग्रह, समीक्षा संग्रह, नियात्रासंग्रहका गरी दुई दर्जन बढी कृतिहरु प्रकाशित रहेका छन् ।
मैनाली कथा पुरस्कारबाट यसअघि कथाकारहरू क्रमशः भाउपन्थी, मनु ब्राजाकी, मोहनराज शर्मा, माया ठकुरी, कुमार ज्ञवाली, विश्वम्भर चञ्चल, जगदीश घिमिरे, प्रेमा शाह, खगेन्द्र संग्रौला, पद्मावती सिंह, भागिरथी श्रेष्ठ, सनत रेग्मी, सन्तोष भट्टराई, मुरारी अधिकारी (क), राजव, इन्दिरा प्रसाई, ध्रुव सापकोटा, नगेन्द्रराज शर्मा, मुरारी अधिकारी (ख), नारायण ढकाल, माधव भँडारी, गोविन्द गिरी प्रेरणा, गोपाल पराजुली, महेशविक्रम शाह, किशोर पहाडी, इस्माली, अविनाश श्रेष्ठ, डा. राजेन्द्र विमल, विन्द्या सुब्बा लगायत सम्मानित भइसकेका छन् ।
यसैगरी मैनाली कथा सम्मानबाट यसअघि कथाकारहरू क्रमशः मदनमणि दीक्षित, गोविन्दबहादुर मल्ल गोठाले, परशु प्रधान, डा.ध्रुवचन्द्र गौतम, मोहनराज शर्मा, डा. दयाराम श्रेष्ठ "सम्भव", डा. बेन्जु शर्मा, हरिहर खनाल, अनिता तुलाधर, धनमान श्रेष्ठ, लोकेन्द्रबहादुर चन्द, विजय सागर र घनश्याम पुडासैनीलगायत सम्मानित भइसकेका छन् ।
काठमाडौं : साहित्यिक पत्रकार संघले कवि ठाकुर बेलबासेलाई ‘व्यथित काव्य सम्मान–२०८०’ प्रदान गर्ने भएको छ । यसैगरी संघले ‘व्यथित काव्य डायस्पोरा सम्मान– २०८०’ कवि खेमनाथ दाहाललाई प्रदान गर्ने भएको छ ।
साहित्यकार प्रमोद प्रधानको संयोजनमा साहित्यकारहरू पद्मावती सिंह र श्रीओम श्रेष्ठ ‘रोदन’सदस्य रहेको सिफारिस समितिले गरेको सिफारिसअनुसार संस्थाका अध्यक्ष राधेश्याम लेकालीको अध्यक्षतामा बसेको कार्यसमितिले उक्त निर्णय गरेको हो ।
कवि बेलबासेका सागरको वरिपरि मनहरूको समारोह (२०५८), अचानक यो साँझ (२०६६), त्रासमा ईश्वर र अन्य कविताहरू (२०६९), यतै कतै (२०७७) जस्ता कवितासंग्रह प्रकाशित छन् । ढाकावाङ, अर्घाखाँचीका कवि ठाकुर बेलबासेले विनय रावल स्मृति प्रतिभा पुरस्कार, राष्ट्रिय कविता महोत्सव पुरस्कार, नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठान (प्रथम), युवा वर्ष मोती पुरस्कार, साझा पुरस्कार, भोग्यप्रसाद शाह पत्रकारिता पुरस्कार लगायतका पुरस्कार पाइसकेका छन् ।
यसैगरी लाब्री, तेह्रथुमका कवि खेमनाथ दाहालका श्वेतपत्र (महाकाव्य), रश्मि (खण्डकाव्य) तथा श्रद्धाञ्जली, योद्धा, हावर्डको चौतारीमा, म त बन्दी भएको छु जस्ता कवितासंग्रह प्रकाशित छन् ।
कवि खेमनाथ दाहाल गेरु–अम्बिका वाणी पुरस्कार, छन्दोबद्ध कृति पुरस्कार (अनेसास), साहित्य सन्ध्या नियात्रा पुरस्कार, पुष्पपराग साहित्य परममाया÷कृष्णप्रसाद थपलिया सम्मान, मिलाप राष्ट्रिय विशेष व्यक्तित्व सम्मान लगायतका पुरस्कार पाइसकेका छन् ।
वि.स.२०३९ मा स्थापना गरिएको व्यथित काव्य पुरस्कार नेपाली साहित्य जगतका प्रतिभाशाली कविलाई साहित्यिक पत्रकार संघबाट प्रदान गर्ने गरिन्छ । यस पुरस्कारबाट यसअघि कविहरू दिनेश अधिकारी, जीवन आचार्य, घनश्याम कँडेल, मेघराज मन्जुल, उषा शेरचन, गणेश विषम, तोया गुरुङ, प्रमोद प्रधान, पूर्ण विराम, विजय बजिमय, मन्जु काँचुली, नरेन्द्रबहादुर श्रेष्ठ, कुन्ता शर्मा, बुँद राना, नवराज कार्की, विश्वविमोहन श्रेष्ठ, कृष्ण बाउसे, दुबसु क्षेत्री, महेश प्रसाई, मोहन दुवाल, कृष्ण जोशी, डा. राममान तृषित, विमल निभा, नरेश शाक्य, मधुसूदन गिरी, अनिलकुमार अनल, वसन्त श्रेष्ठ, ज्ञानेन्द्र गदाल, बाबा बस्नेत, राजेन्द्र शलभ, धीरेन्द्र प्रेमर्षि, शशी थापा, डा.दामोदर पुडासैनी, सन्ध्या पहाडी, शेखर ढुङ्गेल, उदय निरौला, श्रवण मुकारुङ, रमेश श्रेष्ठ, कृसु क्षेत्री, मोमिला जोशी र गीता कार्की सम्मानित भइसकेका छन् ।
यसैगरी ‘व्यथित काव्य डायस्पोरा सम्मान’बाट कविहरू हेमन्त श्रेष्ठ (अमेरिका), गोवर्धन पूजा (अमेरिका), भीमसेन सापकोटा (अस्ट्रेलिया), प्रकाश पौडेल माइला (जापान), जगत नवोदित (बेलायत) र शकुन ज्ञवाली (अमेरिका) सम्मानित भइ सकेका छन् ।
काठमाडौं : कथाकार परशु प्रधानको ८० वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । उनको सोमबार राति आफ्नै निवासमा निधन भएको उनका छोरा प्रतीक प्रधानले जानकारी दिए ।
स्वर्गीय प्रधानका दुई छोरी र दुई छोरा छन् । उनको आजै पशुपति आर्यघाटमा दाहसंस्कार गरिनेछ । स्वर्गीय प्रधानले २०१६ सालमा ‘जीवन पथ’ कविताबाट साहित्यिक यात्रा आरम्भ गरेका थिए ।
उनका ‘वक्ररेखा, फेरि आक्रमण, यौटा अर्को दन्त्यकथा, असम्बद्ध, समुद्रमा अस्ताउने सूर्य, प्रतिनिधि कथाहरू, यौटा क्रान्तिपुरुषको जन्म, कथा र रचनागर्भ, उत्तरार्द्ध, द लिटिल बुद्ध इन टोकियो, परशु प्रधानको उत्कृष्ट कथा, नेपलिज लभ स्टोरी र धनिया’कथा संग्रह प्रकाशित कृति हुन् ।
काठमाडौं : नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठान, साहित्य (मातृभाषा) विभागले मासिक रूपमा आयोजना गर्दै आएको मातृभाषा साहित्य शृंखला सम्पन्न गरेको छ ।
शृंखलाको नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका सदस्य सचिव डा.धनप्रसाद सुवेदीले ब्यानर पाठ गरेर उद्घाटन गरेका थिए । सदस्य सचिव सुवेदीले चाम्लिङ भाषाको कार्यक्रम हुँदा आफ्नै जस्तो लाग्ने गरेको बताउँदै प्रत्येक भाषाको महत्व समान रहेको बताए ।
उनले चाम्लिङ भाषाका अध्येता तिलक चाम्लिङद्वारा लिखित कार्यपत्र ’चाम्लिङ भाषाको साहित्य’ निक्कै पठनीय र स्तरीय रहेको बताए ।
कार्यक्रममा प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका प्राज्ञ परिषद् सदस्य तथा साहित्य (अनुवाद) विभाग प्रमुख हंसावती कुर्मीले स्वागत मनतव्यका क्रममा कार्यक्रमको औचित्यमाथि प्रकाश पार्दै प्रज्ञा–प्रतिष्ठान प्रत्येक मातृभाषाको उत्थान र प्रवद्र्धन गर्न लागि परेको बताइन् । उनले मातृभाषाविना बाँच्न र जिउन कठिन हुने बताइन् ।
यसैगरी कार्यक्रमका सभाध्यक्ष ,प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका प्राज्ञ परिषद् सदस्य तथा साहित्य (मातृभाषा ) विभाग प्रमुख राजन मुकारुङले मातृभाषा भनेको आफ्नै आमाको भाषा भएकाले हामी आफैँ जागृत हुनुपर्ने बताए ।
उनले आफू बान्तवाभाषी भएपनि चाम्लिङ भाषा आफ्नो मातृभाषा सरह रहेको बताउँदै आगामी मातृभाषा शृंखला–नौँमा वाम्बुले राई भाषा साहित्यका विषयमा कार्यपत्र प्रस्तुत हुने बताएका थिए । प्रत्येक शृंखलामा फरकफरक मातृभाषाबाट तीनवटा कविता वाचन गर्ने गरिएको छ ।
यसपटकको मातृभाषा साहित्य श्रृंखला–८ औंमा चाम्लिङ राईभाषाका अध्येता तिलक चाम्लिङले ‘चाम्लिङ भाषाको साहित्य’ विषयक कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।
प्रस्तुत कार्यपत्रमा चाम्लिङ मातृभाषाको स्थिति, काल विभाजन, पाठ्यपुस्तक प्रकाशन, पत्रपत्रिका प्रकाशन, सोसल मिडियाको प्रभाव र चाम्लिङ साहित्य कृतिलगायतका बारेमा चर्चा गरिएको थियोे ।
उक्त कार्यपत्रमाथि सहभागीकातर्फबाट बयानसिंह राई, सोमबहादुर धिमाल र मानबहादुर राईले पुरक विचार राखेका थिए ।
यस कार्यक्रममा मैथिली भाषामा विजेता चौधरी, बायुङ राई भाषामा वसन्त बायुङ राई, दुमी राई भाषामा प्रयास दुमी राईले कविता वाचन गरेका थिए । कार्यक्रमको सहजीकरण प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका प्राज्ञसभा सदस्य चेतनाथ धमलाले गरेका थिए ।
–ऐनबहादुर सिंह
नेपाल सुन्दर, शान्त र प्राकृतिक दृष्टिले रमणीय, विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथालगायतका धेरै हिमाल असंख्य नदीनाला, ताल तलैया, छहरा, हरिया वनजंगल, भन्ज्याङ, चौतारी र लेकबेशीले सिंगारिएको देश हो । भौगोलिक दृष्टिले हिमाल, पहाड र तराईमा विभक्त यो देश गौतम बुद्धको जन्मभूमि र जनकको कर्मभूमिले विश्वमा नै चिनिएको छ । साँच्चै नै यो देश धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थल क्षेत्रमा विश्वमा चिनिएको थोरैमध्येको एक हो । अनि सांस्कृतिक; भाषिक विविधताको सुन्दर फुलबारी हो भन्नुमा अत्युक्ति नहोला ।
देशकै सुदूरपश्चिम प्रदेशको कुरा गर्दा यहाँ थुप्रै मनमोहक रमणीय धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थलहरू रहेका छन् । बझाङ जिल्लाको सन्दर्भमा हेर्दा, बुङगल नगरपालिका वडा नं. ७ र दार्चुला मार्मा गापाको सिमानामा पर्ने पूरमचुली टाँकुरा पनि एक प्रमुख स्थल हो ।
बझाङ बैतडी र दार्चुला जिल्लाको सिमानामा पर्ने पूरमचुली टाँकुरा ३४६२ मिटरको उचाइमा अवस्थित छ । हाल यो ठाउँ सिद्धनाथ देवताको धार्मिक स्थलका रूपमा पर्यटकीय क्षेत्रमा विकसित हुँदै गएको छ । यहाँ हाल सिद्धनाथको पैगोडा शैलीको मन्दिर काठ र ताम्रपत्रको प्रयोगबाट निर्मित भएको छ । यसको नजिकै चुचुरोमै नवआगन्तुकका लागि सामग्री सहितको आवासगृह तथा २० हजार लिटर क्षमताको आकासे पानी संकलन गर्ने ट्यांकी पनि निर्माण गरिएको छ । यस क्षेत्रको यो सबैभन्दा अग्लो चुली पनि हो । यो अपि हिमालको सामुन्नेमा देख्न सकिन्छ ।
यस ठाउँमा पुग्न बझाङ जिल्लाको बागथला हुँदै बुङ्गल नगरपालिका वडा नं. ७ कफलसेरी भएर दहझार तालसम्म सडक बाटो भएर जान सकिन्छ भने त्यहाँबाट उकालो घोरेटो बाटो भएर चिल्ठा गाउँ हुदै नाइसी खर्क र सुगरखाली भएर चुचुरोसम्म पुग्ने बेलामा सिँढी चढ्नुपर्छ । यसको चुचुरोभन्दा तलबाट करिब एक कि.मि. सिँढी निर्माण गरिएको छ । चुचुरोमा पुगेपछि चारैतिरको मनमोहक दृश्य हेर्न सकिन्छ । विशेषगरी बिहानको सुर्योदय र साँझको सूर्यास्त हेर्दा इलामको अन्तु डाँडाभन्दा कम होला भन्न सकिन्न । यहाँबाट उत्तरतिर उच्च हिमश्रृंखलाहरू अपि हिमाललगायतका सुन्दर दृश्यहरू देख्न सकिन्छ । यसैले धेरै ठाउँको अवलोकन गर्न सकिने भएकाले यस क्षेत्रको पर्यटकीय महत्व बढ्दै गएको छ ।
ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
बझाङ बैतडी र दार्चुला जिल्लाको संगम चुली भू–परिधिबाट उठेको पूरमचुलिको उचाई समुद्र सतहबाट ३४६२ मिटर रहेको छ । शिव महादेव कैलाशबाट आउँदा अपि हिमाल गाउँपालिका वाड नं. १ मा रहेको सिति महादेवको स्थानबाट पूरमचुली बास गरी बड्डिज्यावन पुगेको र साथमा काग आएको जौको दाना लिएर मेलको रुखमा छोडेको; पछि गोठालाले देखी तामाको मानो लिएर त्यसमा माडेको अनि मानो भरिएको पछि घरमा ल्याई तौलामा राखेको थियो । त्यो पनि भरिएको अनि उक्त परिवारले भरिएर खसेको दाना खान थाले । एकदिन एकजना पाहुना आउँदा अब रोटी पुग्दैन भने तौलीबाट झिकेर पिस्न थाले । त्यसपछि ताउलीको जौ अन्न घट्दै गयो । त्यस ताउलीको जौ छर्नेगरी ज्यावनमा जौ खेती सुरु भयो । त्यही जौले त्यहाँका देवताको पूजा लाग्ने भयो ।
यसैगरी थानपाटनको फुलबारीबाट फूल ल्याई पूजा गर्ने चलन भयो भन्ने भनाइ रहेको छ । सिति महादेवको घुसामा पूजा गर्दा हातमा राखेर पूजा गरिने प्रसाद कागले अहिले पनि मान्छेको आजबाट टिपेर लैजाने गर्छ भनी त्यहाँका स्थानीय बासीहरूको भनाई रहेको छ ।
दहझार ताल र पूरमचुलीको सम्बन्ध
दहझार कुण्ड र पूरमचुलिको विशेष सम्बन्ध रहेको मान्यता रहिआएको छ । दहझार कुण्डमा स्नान गरी कमण्डलुमा जल लिएर पूरमचुलीमा पूजा गर्न जाँदा मनको सोचेको पुण्य मिल्ने जनविश्वास रही आएको छ । पूरमचुलीको जंगलबाट बाह्रसिंगे जरायो गाईको फौजमा आएर दहझार तालमा गएको त्यहाँ स्थानीयबासी एकजनाले गोली हान्दा मृगलाई कुनै चोट नलागेको अनि धेरै जनाले घेरा हाल्दा मृग भागेर गएको थियो भनि बुढापाकाहरू बताउँछन् । उक्त गोली हान्ने मान्छेको पछि नराम्रो हुँदै गएको थियो । वि.सं. २०१५ सालतिरको कुरा थियो त्यस तालको माछालाई एकजना भोटे बाख्रा वालाले मार्न खोज्दा पछि सर्प भएको थियो रे ! त्यसपछि उक्त भोटेका दुईवटा केटाकेटी र बाख्राहरू पनि सखाप भएको कुरा सुनिन्छ । हाल उक्त तालको छेउमा मन्दिर वनाई तालको संरक्षण गरिएको छ । नागदर्शन दहझार तालको विशेषता हो उक्त कुरा मानस खण्ड स्कन्ध पुराणमा उल्लेख गरेको पाइन्छ ।
बझाङ जिल्लाको बुङ्गल नगरपालिका वडा नं. ७ र ८; दार्चुलाको मार्मा गाउँपालिका वडा नं. १,२,३ र बैतडीको साबिकको कोटपेटरा गा.बि.स. वार्ड नं. २ को भू–धरातल बाट उठेको पूरमचुली पहाड अति सुन्दर ऐतिहासिक प्राचिन श्री पूरमचुली सिद्धनाथ धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थल आफैंमा बहुमूल्य वनस्पति र जैविक सम्पदाले भरिपूर्ण धामको रूपमा परिचित छ । उक्त चुली नेपालकै रुख भएको उच्च चुलीको रूपमा रहेको छभन्दा अतियुक्ति नहोला । हिमालदेखि तराईसम्म कुनैपनि नदीले नकाटेको नछेकेको पहाडको रूपमा रहनु यस चुलीको प्रमुख विशेषता हो । यहाँबाट देखिने अत्यन्त मनमोहक दृष्यका कारण ओर्लिने क्रममा कतिपय यात्रीहरूमा पथभ्रम समेत हुने गरेको दृष्टान्त पाइन्छ ।
अर्को किम्बदन्तीअनुसार भगवान शिव पार्वती कैलाश पर्वत जाँदा यस ठाउँमा बास बसेको विश्वास गरिन्छ । त्यसैले यस पुण्यधामको दर्शन गर्दा पुत्रलाभ प्राप्ती हुने विश्वाससमेत रहेको पाइन्छ । शुद्ध र सच्चा मनले सो देवभूमिमा आई पुजापाठ गरेमा घरमा शान्ति हुनुका साथै, शुभ लक्षण देखिने कुरामा भक्तजनको ठूलो विश्वास रहेको पाइन्छ । यस क्षेत्रमा प्रवेश गर्दा भक्तजनले धेरै कुराहरूको पालना गर्नुपर्ने हुन्छ । यहाँ पशुबली गर्न पूर्णरूपमा निषेध गरिएको छ; यसैगरी मध्यपान, मांशहार, जुठो सुतकमा प्रवेश निषेध; कम्तिमा एक हप्ताअघिदेखि सफा, शुद्ध हुनुपर्ने; फोहोरजन्य वस्तुको व्यवस्थापन र वन सम्पदालाई हानि हुने खालका कार्यहरू गर्न पूर्णरूपमा निषेध गरिएको छ ।
यस क्षेत्रको अर्को महत्वपूर्ण पक्ष भनेको सिद्धनाथ धार्मिक वन हो । यो पूरमचुली धार्मिक वन जिल्लाकै पहिलो वन हो । यसको क्षेत्रफल ५६.६ हेक्टर रहेको छ । यस वनमा विभिन्न जातका बहुमूल्य वन पैदावार र दुर्लभ वन्यजन्तुहरू पाइन्छन् । वनस्पतिमा पनि विभिन्न जातका सल्ला, भोजपत्र, गुराँस, निगालो, लौठ सल्ला, कापर पाइन्छन् भने दुर्लभ जडिबुटीमा पाँच औंले, कटुकी, सतुवा, चिराईतो, वन लसुन आदि पाइन्छन् यसैगरी वन्यजन्तुहरूमा कस्तुरी, मृग, बँदेल, भालु, चितुवा, थार, घोरल आदि हुन्छन् भने पंक्षिहरूमा डाँफे, कालिज, तित्रा, च्याखुरा आदि रहेका छन् ।
यहाँको जंगलमा पाइने निगालोको चोयाबाट हजारौं स्थानीय बासीहरूले विभिन्न सामाग्री वनाएर हाटबजार, मेला, शिवरात्रीमा बिक्री वितरण गरी प्रशस्त आय आर्जन गर्ने गरेका छन् । यहाँबाट बैतडीको गोकुलेश्वर शिवरात्रि मेला र पुर्चौडी हाटको मेलासम्म पनि यी सामग्रीहरूको पुग्ने गरेका छन् । यो यहाँको एक आम्दानीको स्रोत पनि हो ।
यहाँको वनको उपभोक्ता समितिमा बझाङ बुङगल नगरपालिका वडा नं ७ र ८; दार्चुला मार्मा गाउँपालिका लटिनाथ र गुल्जरका बासिन्दाहरू समेटिएका छन् । हालसम्म जम्मा उपभोक्ता घरधुरी संख्या ४६०० रहेका छन् भने तीन सयजनाभन्दा बढी आजीवन सदस्य रहेका छन् । यसैगरी साधारण सदस्यहरू २००० भन्दा बढी रहेका छन् । यहाँको प्रमुख समस्या भनेको पासा थापेर चोरी शिकार गर्ने रहेको छ ।
दृश्यावलोकन
यहाँबाट अपि हिमाललगायतका विभिन्न हिम टाकुराहरू; भारतको पिथौरागढका केही भाग र २÷३ वटा जिल्लाका केही सुन्दर स्थलहरू देख्न सकिन्छ । यसैगरी अन्य हेर्नलायक दृश्यहरूमा दहझार ताल, नाइसी, चिल्ठा गाउँ, सुँगरखाली, पूरमचुली टाकुरा र यसको मन्दिर परिसर, वनजङ्गल र वनस्पतिको दृश्य, विभिन्न जंगली जनावरहरू, सूर्योदय र सूर्यास्तको दृश्य आदि रहेका छन् ।
विभिन्न किसिमले हेर्दा पूरमचुली पर्यटनको गन्तव्य स्थल हो भन्न सकिन्छ यस स्थलका केही विशेषताहरू निम्नानुसार रहेका छन्–
हिमालदेखि तराईसम्म कुनै ठाउँमा नदिले नछेकेको अग्लो थुम्का ।
रुख भएको नेपालकै सबैभन्दा अग्लो चुली ।
कृषि, वन र धार्मिक पर्यटनको सम्भावना स्थल ।
सुर्योदय र सूर्यास्तको सुन्दर दृश्य बोकेको स्थल तथा साँझ रातिसम्म सूर्य देख्न सकिने ।
धार्मिक स्थल पूरमचुलीको विकास गर्नका लागि केही भावी योजनाहरू थपिँदै गइरहेका छन् । यस वर्ष १७ हजार सिँडि थप गरी धार्मिक पर्यटन मार्गको स्तरोन्नती गरिने छ भने तीन वटा मन्दिर तीनओटा पार्क र तीनवटा आवास गृह निर्माण गर्ने योजना रहेको छ । यसैगरी पर्यटकहरूको सुविधाका लागि विद्युत् लाइन माथि चुचुरोसम्म नै पु¥याउने लक्ष्य रहेको यसका भिजनकर्ता तथा उपभोक्ता समितिका सचिव विष्णु भक्त जोशीले बताएका छन् । यसैगरी बुंगल नगरपालिकाले यो क्षेत्रलाई पर्यटकीय स्थल घोषणा गरिसकेको छ । यसबर्ष भदौ १८ गतेदेखि २२सम्म सोही स्थानमा धार्मिक महोत्सव (पुजापाठ, मन्दिर प्रतिष्ठा, उदघाटन, भिडियो सुटिङ, समिति पुनर्गठन, धार्मिक प्रवचन, सांस्कृतिक भजन कृतन, वार्षिक भेला)आदि कार्य गरिएको छ भने मंसिर ११गतेका दिन गजुर चढाउने काम गरिएको छ र अब केही दिनमा नै यसको मूल प्रवेशद्वारमा ठूलो घण्टी (भाना)चढाउने काम हुदैछ यसका लागि देश विदेशबाट लाखौं रूपैयाँ चन्दा संकलन भइसकेको छ । वकिल सिंह ठगुन्नाजीको पूरमचुली गीति एल्बमको भिडियो पनि आइसकेको छ । अतः पूरमचुली विशेष महत्व बोकेको धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थलका रूपमा विकास गर्नु आवश्यक भइसकेको छ । यसका लागि स्थानीय सरकार, बुद्धिजीवी, सञ्चारकर्मी, उपभोक्ता समिति आदिबाट पर्याप्त सहयोगको अपेक्षा गरिन्छ । अस्तु !
(लेखक सिंह, श्री महेन्द्र आधारभूत विद्यालय बुंगल न.पा.६, हापेखोला बझाङमा कार्यरत छन् ।)
–ओम बस्नेत
“नेपाली है ?”, पुलिसले सोध्छ आसाम यातायातको सिलगडीदेखि गुवाहाटी जाने सरकारी बसमा यात्रा गर्दै गरेको जंगेलाई ।
“जिउ हो”, भन्छ जंगे ।
पुलिसले भन्छ, “बाहार आओ अपना बेग लेके ।”
बेग चेपेर बसबाट बाहिर निस्किन्छ जंगे । बिहानको तीन बजेको छ । नेपाली पैसेन्जर छ की छैन भनेर चेक गर्छ श्रीरामपुर गेटमा आसाम पुलिसले । जंगे त्यो आसामिस पुलिसको पछि–पछि जान्छ । बस स्टार्टमैं थियो । पुलिस चौकीमा ओसी साहेबले फेरी प्रश्नको खोइरो उत्तार्छ ।
ओसी, “कहाँ जा रहा है ?”
जंगे, “गुवाहाटी ।”
ओसी, “नेपाली है ?”
जंगे, “जिउ हुनु त नेपाली नै हाये तर, सिक्किमबाट पो आउँता है ।”
ओसी, “पास है, आईएलपी है ?”
जंगे छक्कै पर्यो र डराउँदै भए पनि पुलिससलाई सोध्यो, “सिक्किम भी इन्डिया हे अन्त आपका आसाम चै इण्डिया नही हे ?”
ओसी “तुम्हारे पास क्या पेपर है ? कुछ है तो दिखाओ न” जंगेले झोलाबाट सिक्किम सब्जेक्ट झिकेर देखाऊँछ । बिजुली मधुरो छ थानाको । टोर्च लाइट लगाएर हेर्छ ओसीले सिक्किम सब्जेक्ट ।
“तुम्हारा नाम क्या है ?” ओसीले सोध्छ ।
“जंग बहादुर बस्नेत, पिताजीका नाम श्री खडानन्द बस्नेत ।”
“ये क्या है भाई इसमे तुम्हारा फोटो कहाँ है ?”, अर्को प्रश्न ।
जंगे के भनौ भनौ हुन्छ ।
“साले झूठ मुठका पेपर दिखाता है अन्दर करो इसको” भनेर सिपाहीलाई अर्डर दिन्छ ।
बस कन्डक्टर आएर पुलिसलाई “क्या करें सर ये हमारा पैसेंजर है” भन्छ ।
“तुम लोग जाओ इसको वापस कर देंगें सिलीगुडी” भने पछि बस हिँडछ । एकछिपछि सिपाही आएर भन्छ “पैसा निकालो तब जाने देंगे हमारा साहब अच्छा है । तुम आसाम जा सकते हो लेकिन पैसा लगेगा” भन्छ । जंगेले पैसाको पोको जिम्मा लगाउछ । “क्या साला भिखारी जैसा आदमी इतना सारा सिक्का लेके घुमता है” भनेर उल्टै खिशी गर्दै पैसा लान्छ । एउटा पुलिसको भ्यानमा ड्राइवर एक्लै रहेछ त्यसमा हालेर “इसको आगे छोड देना” भन्यो सिपाहीले । जंगे त्यसमा चढ्छ । रिम रिम उज्यालोमा एउटा चियाको दोकान अघि रोक्यो र झर्ने इशारा गर्यो ड्राइभरले । ठाउँको नाम पाटगाउँ रहेछ । चोर गोजीमा तीन सौ चेपेकै थियो अब त्यो पैसाको भरमा नौलो ठाउँमा जीवन धान्नुछ जंगेले । चिया दोकानको फलेकमा बसेको थियो ।
एउटा ग्वाला आउँदै गरेको देख्छ । साइकलमा दुधको क्यान झुण्डयाएको छ साइडमा । हेर्दै चिन्यो जंगेले नेपाली अनुहार । नौलो ठाउँमा नेपाली ग्वाला देख्दा अलिकति खुशी लागेन । भगवान भेटे जस्तै भयो जंगेलाई । राम कहानी बतायो ।
एकदिन जंगे र उसको बाउको निक्कै चर्काचर्की परेको थियो र “म घर छोडछु” भनेर आफ्नै बाउलाई धम्की लगाएको थियो । घरको याद झलझली आउनु थाल्यो तर, फेरि बाउको खर्रो बोलीको याद आयो “तैंले जिन्दगीमा केही नाप्दैनस् बुजिस्, निकम्मा अल्छे” भनेका थिए । खडानन्द मण्डलले खजाना उठाको सिक्का पैसा राखेका थिए । पोकामा चार÷पाँच सौ थियो । त्यो लिएर हिँडेको हो जंगे । त्यो पनि पुलिसले लगिदियो ।
ग्वाला थापा रहेछन्, घर झारबारी भन्ने गाउँमा थियो । धेरै वर्षअघि पुगेका रहेछन् । जंगल फाडेर बाक्लो बस्ती बसेको रहेछ नेपाली र सन्थालीहरुको । एक रात थापाको कटेरोमा सरण लियो जंगेले । सिनिक्कै सफा पार्यो कटेरो । गोजी छाम्यो बिँडी मार्चिस सकेछ । बिँडीको तल तल लाग्यो । मार्चिस र बिँडीको खोजीमा धेरै परसम्म गयो पाएन । अझै गयो भेटेन दोकान । आठ नौ किलोमिटरको खोजाईपछि भेट्यो ।
जंगेले एक डेढ सौ रूपैयाँमा पेटी नै ल्यायो । उसलाई थाहा भयो त्यो ठाउँमा दोकानको कति खाँचो रहेछ भन्ने कुरा । त्यसकै व्यापार गर्न थाल्यो । मार्चिसले उसको बुद्धिको बत्ति सल्क्यो । केही दिनपछि उसको ठूलो पसल भयो । ग्वालाको छोरीसँग बिहे भयो । विस्तारै–विस्तारै जंगेले धेरै पैसा कमायो । जंगे मालिकको बसहरू, लोरीहरु सडकमा कुदनु थाल्यो ।
एउटा छोरा एमएलए भए । अर्को छोराले आसाम सिभिल सर्भिसेसको परीक्षा पास गरेर आसामको धेरै जिल्लाहरूमा डीएम भएर सेवा दिइरहेका छन् ।
श्रीरामपुर गेटमा इन्नर लाइन परमिट देखाउनु पर्छ जस्तो लागेन आजकल । तर, भोटर कार्ड र आधार कार्ड त हर कुरामा अनिवार्य नै हो ।
जंग बहादुर बस्नेतले अहिले गुवाहाटीमा ठूलो फार्म हाउस बनाएर आरामको जिन्दगी बिताइरहेका छन् । सिक्किम सब्जेक्ट राखेका छन् अरे ! कुन्नी किन हो । सिक्किमको निशानी भनेर पो हो की ?
-राजेश भट्टराई
१.
पटक्कै दुखाउदिन तिम्रो चित्त, खुलेर नै बोल
हल्का हुन्छ मन, क्रमशः पीरको गाँठो खोल
म परेँ अरूको घाऊमा, मलहम लगाउने मान्छे
जतिसक्यो छिटो भन बरू, मन अन्त नडोल ।।
२.
ईष्र्या गर्दैछ चन्द्रमाले, तिम्रो यो रूप देखेर
भन्थ्यो ‘कम राम्री बन्न भन् न’, मलाई भेटेर
डर छ उसलाई, कतै फेल हुन्छु कि भन्ने
पोख्दैछ रिस, आफूूले आफैलाई ह्याकेर ।।
३.
आउँदैछु तिमीलाई लिन, तयार भएर बस्नु
साँचो माया गर्छेउ भने, आलिङ्गनमा कस्नु
नत्र भने दुत्कार्दै धकेल्नु, सधैँ सधैँको लागि
जिन्दगीभर दुखाइरहने, चौटै चोटले डस्नु ।।
४.
के दुःख प¥यो तिमीलाई, खुलेर भन न मलाई
जलाई दिन्छु त्यो दुःख, झ्यार्र कोरेर सलाई
तर भन्दिनौ थाहा छ, मप्रति त विश्वासै छैन
कहाँ चिन्छेउ र, जस्ले सोच्छ, आफ्नो भलाई ।।
–कुसुम तिवारी पाठक
नारीलाई दुर्गा देविको रूपमा लिने यो हाम्रो नेपाली समाज ।
ती कोपिला निमोठिँदा ए सरकार अझै पनि लाग्ने है लाज ।।
ती सानी नानी सम्झेर मैले गह रूजाई लेख्दैछु कविता ।
कहिलेसम्म हेरि बस्छौ भ्रष्टाचारी नेता अपराधी रमिता ।।
पहिलाभन्दा आज भोलि मैले यो दुनिया धेरै भिन्न देख्छु ।
घटना देख्दा मन थाम्न नसकेर मैले कलम उठाई लेख्छुु ।।
लगातार वर्षै पिच्छे दिनै पिच्छे बालिकाको हत्या हुँदैछ ।
फुल जस्ता नानीहरूको बलात्कृत हत्या हुँदा यो मन रुँदैछ ।।
कोपिलामै चुडिनुपर्ने हामीहरू कस्तो देशमा जन्म लियौं ।
हे धर्तिमाता छोरीहरूलाई नजन्माइदेउन, किन जन्म दियौं ।।
न्याय दे न्याय दे न्याय दे ए सरकार हामीहरू निःशब्द छौं ।
अबोध बालिकाहरूको न्यायको लागि सधैँ लडिरहन्छौैं ।।
न्याय नपाए गोर्खा जानुु भन्ने गर्थे हाम्रा बुढापाकाले ।
त्यै गोर्खाबाट न्याय दे भन्दै रोएको देख्यौ आज यिनै आँखाले ।।
गृहमन्त्रीलगायत अन्य नेता ज्यूूहरू त्यही जिल्लाको हुनुहुन्छ ।
मेरि फुल जस्ती नातिनी कता गै, खै भन्दै हजुरआमा रुनुहुन्छ ।।
हे भगवान बाबा र आमा हामी सबैलाई मन थाम्ने शक्ति देऊ ।
तिमी आफै सृष्टिगरी ती बालिकाको अनयासै प्राण किन लियौ ।।
एक्लै–एक्लै हिँड्न र पढ्न गारो भयो नि अबोध छोरीहरूलाई ।
मुटुमा घाउ लिएर कसरी बाँच्नी ती आमा जिन्दगी भरीलाई ।।
हे भवगान यस्ता नेताहरू भ्रष्टाचारीलाई देशबाट मासिदेऊ ।
जधन्य अपराधगरी हत्या गर्नेलाई ए सरकार छिट्टै फाँसी देऊ ।।
ए सरकार छिट्टै फाँसी देऊ ।।
काठमाडौं : मुक्तककार कमला पौडेलद्वारा लिखित आकांक्षा मुक्तक संग्रहको लोकार्पण गरिएको छ ।
सामुदायिक प्रहरी सेवा केन्द्र गंगबुको सभा हलमा भएको एक विशेष कार्यक्रमकाबीच पुस्तक लोकार्पण गरिएको हो । वरिष्ठ साहित्यकार मोतीराज बमको प्रमुख आतिथ्यमा भएको कार्यक्रम साहित्यका विभिन्न विद्यामा कलम चलाइरहेका सष्ट्राहरूको उपस्थिति रहेको थियो ।
लेखिकाका काका रवि पौडेलको सभापतित्वमा भएको कार्यक्रममा साहित्यकार तथा पत्रकार नारायण नेपाल, साहित्यकार बैरागी जेठा, साहित्यकार रसुवाली कवि, मुक्तक विद्यामा स्थापित मुक्तककारहरू सुनिल अधिकारी, एचके धिताल, राजेन्द्र घिमिरे तथा साहित्यकारहरू श्यामराज पाठक, छविरमण सिलवाल, चेतनपथ माधव लगायतले संयुक्त रूपमा मुक्तक संग्रहको लोकार्पण गरेका थिए । लोकार्पण कार्यक्रमको सञ्चालन चर्चित हास्य कलाकार एन्टिना घनश्यामले गरेका थिए ।
तिलु शर्मा पौडेल/मध्यान्ह
दोहा, कतार : साहित्यकार रमेश हरिलठ्ठकको स्मृतिमा स्थापित रमेश स्मृति कोषद्वारा हरेक वर्ष प्रदान गर्दै आइरहेको "रमेश स्मृति सम्मान" साहित्यकार सरस्वती बस्याललाई प्रदान गरिने भएको छ । बस्याल रुपन्देहीको देवदहमा बसेर साहित्य साधना तथा समाज सेवामा सक्रिय रहँदै आएकी छिन् l
दीप मिलनको संयोजकत्वमा गठित तीन सदस्यीय स्रष्टा छनोट समितिले यस वर्षको सम्मानका लागि साहित्यकार बस्याललाई छनोट गरेको हो । उक्त छनोट समितिमा राजीव सापकोटा र सोतन्त्र नेपाल सदस्य रहेका थिए । यस सम्मान कोषले साहित्यकार हरिलठ्ठकको जन्म जयन्तीको अवसर पारेर सम्मान प्रदान गर्दै आइरहेको छ । हरिलठ्ठकको ४४औं जन्म जयन्तीको अवसर पारेर यस्तो घोषणा गरिएको हो ।
नेपाली साहित्यको गीत, गजल, कविता, मुक्तक, कथा र हाइकुसहित विविध विधामा क्रियाशील हरिलठ्ठकको जन्म वि.सं. २०३७ साल फाल्गुण २१ गते भएको थियो । २३ वर्षको अल्पायुमै दिवङ्गत भएका उनले २०६१ साल श्रावण २१ गते महाप्रस्थान गरेका थिए । नेपाली साहित्यको गजल विधामा पहिलो पटक टेन गजल नामक अंग्रेजी गजल संग्रह प्रकाशन गरी नेपाली साहित्यमा अङ्ग्रेजी गजलको कृतिमार्फत द्वार खोलेका थिए । हरिलठ्ठकको सानु, कुकुरलाई घ्यू, जिन्दगीको कहानीमा र टेन गजल सहित आधा दर्जन कृतिहरू प्रकाशित छन्। उनको स्मृतिमा "रमेश हरिलठ्ठक र उनका सिर्जनाहरू" नामक स्मृति संग्रह पनि प्रकाशन भइसकेको कोषका संयोजक दीप मिलनले बताए ।
कोषका अनुसार नेपाली साहित्यको चोटिलो मुक्तक विधामा सक्रिय साधना सँगै सम्भवतः देशमै पहिलो पटक आमा छोराको संयुक्त कृति निकालेर अतुलनीय योगदान गर्नुका साथै हरिलठ्ठकसँग सम्बन्धित क्रियाकलापमा सक्रिय भूमिका निर्वाह गर्दै आएकाले बस्याललाई यो सम्मान प्रदान गर्न लागिएको हो । यद्यपि, सम्मान कहिले र कहाँ गर्ने भन्नेबारे कोषले केही बताएको छैन । २०७२ सालदेखि कोषले प्रदान गर्दै आइरहेको "रमेश स्मृति सम्मान"बाट पहिलो पटक महिला स्रष्टालाई सम्मान गर्न लागिएको हो ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies